Davranış bozukluğu, çocukların bedensel ve ruhsal sebeplere bağlı olarak içsel çatışmaları davranışa yansıtması sonucu ortaya çıkar.
Ruhsal ve bedensel bozukluklar genelde davranışa yansır ve davranış bozuklukları oluşur.
Bazı davranış bozuklukları şunlardır:
- Hırçınlık
- Yalan söyleme
- Saldırganlık
- İnatçılık
- Uyku bozukluğu
- Tırnak yeme
- Çalma
- Alt ıslatma
- Yeme bozukluğu
- Karşı gelme
- Okuldan kaçma
- Konuşma bozukluğu
- Küfürlü konuşma
- Sinirlilik…
Bir Davranış Ne Zaman “Davranış Bozukluğu” Kabul Edilir?
- Yaşa uygunluk
Her yaşın kendinden beklenen ödevleri yanı davranışları vardır. Birey geldiği yaşın kendinden beklenen davranışlarını sergilemesi gerekir.
Mesela:
- “Tuvalet eğitimi” 9 ay-30 ay arasında tamamlayamayan çocuk daha sonra daha zor öğrenecektir.
- 3 yaşına kadar dil eğitimini alamayan çocuk daha sonra dili etkili kullanmakta zorluk çekebilir.
- 6 yaşına kadar karakter eğitimi için kritik zamandır. %80-85 oranında karakter ve zekâ tamamlanmış olur. Bu yaştan sonra geliştirmek eskisi kadar kolay olmayacaktır.
- Yoğunluk
Davranışın şiddetinin normalden fazla olmasıdır. Davranış şiddetinin beklenenden daha fazla olması davranış bozukluğudur. Her gece 4-5 defa altını ıslatan çocuğun bu davranışı yoğunluk kazanmıştır.
- Süreklilik
Davranış uzun zamandan beri devam ediyorsa “davranış bozuklu” olduğuna işarettir. Bazı yaşlarda kısa süreliğine ortaya çıkan davranışlar bir süre sonra tekrar söner. Sönmeyen ve süregelen davranışlar ise davranış bozukluğuna işarettir.
Sürekli sinir sonucu saldırgan davranışlar sergileyen çocukta, saldırganlık davranış bozukluğuna ulaşmış demektir.
- Cinsel Rollerin Beklentiye Uymaması
Erkek ve kız çocuklarının cinsiyet yönüyle kendinden beklenen davranışların aksine hareket etmesidir. Kızların erkek gibi, erkeklerin kız gibi davranmasıdır.
Davranış Bozukluğunun Genel Sebepleri
- Yetersizlik Düşüncesi
- Dikkat Çekme İsteği
- İntikam Almak
- Anne-babaya karşı Güç Kazanma İsteği
- Anne-babayla hesaplaşmak
- Yanlış davranışların ödüllendirilmesi, pekiştirilmesi
- Kendini savunma isteği
- Arkadaşları tarafından onaylanma
- Kitle iletişim araçlarının olumsuz etkisi(Tablet, TV, Telefon…)
- Bazı yanlış davranışları olgunlaşma göstergesi olarak algılaması (çalma, küfür, karşı gelme…)
- Fizyolojik sorunlar
- Yetişkinleri şaşırtma isteği
- Kalıtımdan kaynaklanan rahatsızlıklar
- Temel ihtiyaçların doyurulmaması
- İhtiyaçlardan yoksun kalmak…
Davranış Bozukluğuna Bazı Çözümler
- Yanlış davranışlara hemen karşılık verilmemeli. Sakinleşmeli sonra gerektiği şekilde konuşulmalı.
- Davranışlara şiddetle ceza verilmemeli.
- Söz konusu davranış bozukluğunu düzeltmek için öncelikle anne-baba rol-model olmalıdır. Mesela yalan söyleyen bir çocuğun yanında anne-baba asla yalan söylememelidir. Çocuğun yalan söylemesini pekiştirmiş olur.
- Olumsuz davranışlar olumlu sosyal faaliyetlere yönlendirilmeli. Şiddete meyilli çocuk boks faaliyetine yönlendirilmeli. Etik çerçevede boksçu olabilir.
- Anne-baba çocuğu dinlemelidir. Basit konular çocuk için önemli görülebilir.
- Çocuk yanlış davranışı sergilemediğinde ödüllendirilmesi, sergilediğinde cezalandırılmasından çözüm açısından daha önemlidir.
- Çocuğa yaşına uygun sorumluluklar verilmelidir.
- Yeteneği dışında istek ve beklentide bulunulmamalıdır.
- Kardeş ve arkadaş çevresiyle asla kıyaslanmamalı. Bu özgüvenini zedeler.
- Çocuk yanlış davranış sergilediğinde ağlamaması veya olumsuz durumlardan dolayı dediğini yaparsanız, çocuk bu yanlış davranışı sürekli sergileyecektir. Bu durumda çocuğa karşı kararlı ve sabırlı olmalı ve yanlış davranışı ortadan kaldırmaya çalışmalısınız.
- Çocuğun fikirlerine saygı duyulmalıdır.
- Çocuğunuza mutlaka zaman ayırmalısınız.
- Çocuğunuzu cesaretlendirmelisiniz.
- Onu her haliyle sevdiğinizi belli ettirmelisiniz.
- İlk çocukluk döneminde çocuk iyice gözlenmelidir. Erken teşhis doğru tedavi getirir.
- Herhangi bir davranış bozukluğu gözleminizde mutlaka bir uzmana başvurmalısınız.
ADNAN KALKAN
Aile ve Eğitim Danışmanı
