Murat BARDAKÇI / GAZETE HABERTÜRK Diyanet, Yanyalı bir Rum olan ve 1832 ile 1904 arasında yaşamış tıp doktoru, hukukçu ve Galatasaray Lisesi’nin müdürü Sava Paşa’nın 1892’de Paris’te Fransızca olarak çıkarttığı İslam hukuku kitabını tekrar yayınladı. Son şeyhülislâmlardan Mustafa Sabri Efendi, “İslam Hukuku Nazariyatı Hakkında Bir Etüd” isimli eser hakkında, “Bu konuları birkaç Hanefî Türk âlimi dışında Sava Paşa kadar ne yazık ki kimse incelemedi” demişti. Diyanet İşleri Başkanlığı, Osmanlı İmparatorluğu zamanında önemli görevlerde bulunmuş bir Rum paşanın aslı Fransızca olan ve ilk Türkçe baskısı bundan 51 sene önce az sayıda yapılan İslam hukuku konusundaki kitabını geçtiğimiz günlerde tekrar yayınladı. Bugün bu eserden bahsetmemin sebebi kitabın, yazarının ve müterciminin önemi ve bir şeyhülislâmın bile Hristiyan âlimin bu yayınını yere-göğe koyamamış olması... TIP DOKTORU HUKUKÇU Bir “İslâm hukuku” kitabı düşünün: Eseri asıl mesleği doktorluk olan Rum bir Osmanlı paşası kaleme alsın, kitap konusundaki en önemli kaynaklardan biri kabul edilsin, Türkçe’ye Mustafa Kemal’e karşı düzenlendiği iddia edilen suikast girişiminin meşhur savcısı çevirsin ve bir Osmanlı şeyhülislâmı da “Biz maalesef böyle bir eser veremedik” desin... Osmanlı İmparatorluğu’nda okul idareciliği, valilik ve bakanlık yapan, asıl mesleği doktorluk olan Sava Paşa’nın “İslam Hukuku Nazariyatı Hakkında Bir Etüd” isimli eseri, işte böyle bir kitap... Sava Paşa’nın kitabı. 1832’de Yanya’da doğan Sava Efendi, İstanbul’da Mekteb-i Tıbbiye’yi, yani o zamanın Tıp Fakültesi’ni bitirdi ama doktorluk yapmadı ve idarî görevler aldı. Önce imparatorluğun değişik bölgelerine mutasarrıf olarak gönderildi, 1874’te ismi o senelerde “Mekteb-i Sultanî” olan Galatasaray’ın müdürlüğüne getirildi, yeni açılan hukuk ve mülkiye mekteplerinin programlarını hazırladı, sonra Cezayir Valisi oldu, Bayındırlık ve Dışişleri Bakanlığı yaptı, vali olarak yeniden vilâyetlere gitti, 1890’dan sonra da İstanbul’dan ayrılıp Paris’e yerleşti ve 1904’te Paris’te öldü. Sava Paşa’nın asıl önemi, idareciliğinden ve hocalığından ziyade verdiği eserleri, özellikle de İslam hukuku üzerine yazdıkları idi... 20. yüzyılın ilk yıllarının Kahire’sinde müezzin. Sağ tarafta uzakta Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın yaptırdığı cami görünüyor. ÖĞRENCİ GİBİ DERS ALDI Hristiyan olmasına rağmen Hukuk Mektebi’nde “Mecelle” hocası Rauf Efendi’den ders almış, İslam hukukunun temel eserleri üzerinde çalışmış, başında bulunduğu bu okulda açtırdığı kurslara öğrenci olarak en başta o katılmış, zamanının önde gelen Nakşibendî şeyhlerinin derslerine devam etmiş; Fransızca yazdığı eserlerini, özellikle ve asıl adı “Etude sur la Théorie du Droit Musulman” olan “İslam Hukuku Nazariyatı Hakkında Bir Etüd”ü bütün bu eğitimlerden geçtikten sonra kaleme almıştı. Sava Paşa Baha Arıkan KÜTÜPHANESİ KAYBOLDU Sava Paşa hiç evlenmedi, hayatını kitapları arasında geçirdi ama son derece zengin olan kütüphanesi ölümünün ardından kayboldu. Kitaplarını bir iddiaya göre son senelerini geçirdiği Fransa’ya götürmüş, bir iddiaya göre de kütüphanesini ölümünden sonra Almanlar satın almışlardı. Paşa’nın İslam hukuku üzerine yazıp 1892’de Paris’te çıkarttığı meşhur “Etüd”ü, yayınlanmasının hemen ardından bu konudaki en önemli kaynaklardan biri olarak kabul edildi. Eserin temelini, İslam hukukunun Roma hukuku üzerine inşa edildiği şeklinde Batı’da yaygın olan görüşün reddi teşkil ediyordu. Fransızca bilip kitabı okuyan Osmanlı uleması, Sava Paşa’nın eserini yere-göe koyamadı ama “Etüd”ün Türkçe’ye tercümesi için tam 58 sene geçmesi gerekti! SUİKAST DÂVÂSININ SAVCISI Yazının Devamı İçin TIKLAYINIZ