Üniversiteye başladığımız ilk yıllarda, kaldığımız öğrenci yurdunun bir blokunda, yaklaşık dört yüz kişilik bir askeri birlik vardı. Darbe dönemi sonrası olsa gerek, bizlere de kaldığımız bloklarda gece nöbetleri yazılırdı. Bir yıl süren bu uygulama normalleşme ve gelen tepkiler üzerine kaldırılmıştı. Eğitim sistemimizde ise öğrenci nöbetleri, ortaokul ve liselerde halen devam etmektedir. Öğrenci nöbetleri, kademesine göre, “Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği” ve “Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği”nde düzenlenmiştir. Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin, “Öğrencilerin nöbet hizmetleri” bölümünde yer alan 77.maddesi şu şekildedir; (1) Küçük yaşlardan itibaren görev ve sorumluluk duygularını geliştirmek, okulun yönetim işlerinde görev almalarını sağlamak amacıyla ortaokul ve imam-hatip ortaokulu öğrencileri, okul yerleşim alanı içinde nöbet görevlerini yürütürler. (2) Yatılı bölge ortaokullarında, yemekhane ve yatakhane nöbeti tutulur. Nöbetle ilgili görev ve sorumluluklar, okul yönetimince yazılı olarak belirlenir ve nöbetçi öğrencilere duyurulur. (3) Nöbetçi öğrenci kendi devresinde, ders saatleri dışındaki zamanlarda nöbet tutar. (4) Nöbetçi öğrenciye nöbet görevi dışında özel hizmetler yaptırılamaz. Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde ise “Öğrenci nöbetleri” bölümünde, 33.maddede düzenlenmiştir. Bu maddeye göre; (1) Öğrencilerin görev ve sorumluluk bilincini geliştirmek, okulun yönetim işlerine yardımcı olmalarını sağlamak amacıyla öğrencilere nöbet görevi verilir. Ancak öğrencilere personelin yapması gereken, bedeni çalışmayı gerektiren, eğitim ve öğretimle ilgisi bulunmayan görevler verilemez. Nöbet yerleri, nöbet günleri, nöbetin başlama ve bitiş saatleriyle nöbetçi öğrencilerin görevleri okul yönetimince belirlenerek duyurulur. (2) Nöbetçi öğrenciler, nöbetçi öğretmene, nöbetçi müdür yardımcısına veya okul müdürüne bilgi vermek şartıyla yazılı ve uygulamalı sınava girerler. Öğrencilerin nöbet tuttuğu günler devamsızlıktan sayılmaz. Pansiyonlu okullarda yarıyıl ve yaz tatili dışındaki hafta sonu ve diğer tatil günlerinde de nöbet görevi verilebilir. Yönetmeliklerde, her iki kademedeki öğrencilerin nöbet tutmalarının amacı olarak, öğrencilerin sorumluluk bilincini geliştirmek ve yönetim işlerine yardımcı olmak, amaçları belirlenmiştir. Nöbetin şekli ise ortaokullarda öğrencinin kendi devresinde ve ders dışında, liselerde ise yazılı ve uygulamalı sınavlar hariç ders saatlerinde de nöbet tutulur, şeklindedir. Öğrenci nöbetleri hem mevzuattaki şekliyle, hem de uygulamasıyla evrensel çocuk haklarına aykırıdır. Şöyle ki; -Yönetmeliklerde ‘Sorumluluk bilincini geliştirmek’ amacının somut olarak nasıl kazandırılacağı belirtilmemiştir. Öğrenci ve eğitim ile uzaktan yakından ilgisi olmayan nöbet hizmetlerinin, öğrencinin sorumluluk bilincini ne şekilde geliştireceği soyut ve anlamsız bir amaçtır. -Okulun, yönetim işlerine yardımcı olunması amacı ise ucu açık bir amaç ve uygulamada kötüye kullanılan bir durumdur. Öğrenci, yönetim işlerine nasıl yardımcı olacaktır? Yönetmelikte, personelin yapması gereken, bedeni çalışmayı gerektiren, eğitim ve öğretimle ilgisi bulunmayan görevler verilemez, hükümleri bulunurken; bu madde nasıl uygulama alanı bulacaktır? Madde bu haliyle kendi içinde bile çelişkilidir. -Uygulamada, her iki kademede de, nöbetçi öğrencilere, okul girişlerinde, ziyaretçi defterini tutma, çay-kahve hizmeti ve eğitim yöneticilerinin dosya getir-götür işleri yaptırılmaktadır. 12-18 yaş arası çocuklar fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişim açısından yaşamlarının en önemli dönemini yaşamakta ve bağımsız kişilik kazanma yolunda önemli aşamalardan geçmektedir. Bu dönemde çocuklara, eğitim ve öğretimle ilgisi olmayan angarya işlerin, üstelik öğretmenleri ve eğitim yöneticileri tarafından yaptırılması, kişilik gelişimini her yönden olumsuz etkileyecektir. Unutulmamalıdır ki, her insan 18 yaşına kadar çocuktur ve angarya dâhil hiçbir şekilde çalıştırılamaz, okul hizmetlilerinin veya güvenlik görevlilerinin yapması gereken işler yaptırılamaz, üstelik lise çağındaki öğrencilerin derslerden alıkonularak, eğitim hakları engellenemez. Bu nedenlerle, her iki yönetmelikte yer alan öğrenci nöbet hizmetleri düzenlemeleri derhal yürürlükten kaldırılmalı; çocuklarımız, çocukluklarını yaşamalı, ne amaca hizmet ettiği bilinmeyen bu nöbetlerle, kendini bilmez eğitim yöneticilerinin insafına bırakılmamalıdır. Abdullah DAMAR / Eğitimci