Çocuklarımızın davranışlarından istendik davranışları artırıp istenmeyen davranışları azaltmak için anne babalar olarak ciddi emek sarf ediyoruz. Peki istenen davranışları artırıp istenmeyen davranışları azaltmak ve ortadan kaldırmak için nasıl bir yol izlemeliyiz?
Pekiştirme Tarifeleri
1. Sürekli Pekiştirme
Sürekli Pekiştirme daha çok davranışı ilk kazandırma sürecinde uygulanabilir. Ancak sabit devam ederse bir süre sonra etkisini kaybedebilen bir tarifedir.
Mesela bir çocuktan her gün 10 sayfa kitap okunması istendi diyelim. Çocuğuna kitap okuma alışkanlığı kazandırmak isteyen aile, çocuk her kitap okuduğunda onu ödüllendirmesi sürekli pekiştirmedir. Çocuk her kitap okuduğunda pekiştirilir. Çocuk kitap okuma davranışını yani alışkanlığını kazanınca aralıklı pekiştirmeye geçilir. Aksi takdirde pekiştirme, pekiştirme özelliğini kaybedebilir.
2. Aralıklı Pekiştirme
Aralıklı pekiştirme, sürekli pekiştirme gibi her davranıştan sonra pekiştirilmez.
a. Zamana Göre Pekiştirme
Sabit zamanlı pekiştirme, belli zamanlarda pekiştireç verilir. Mesela her gün verilen harçlık veya her haftasonu futbol oyunu sabit zamanlı pekiştirmedir.
Değişken zamanlı pekiştirme, çocuk pekiştirecin ne zaman geleceğini bilmez.
Sürekli pekiştireç verilip alışkanlık kazanıldığında artık değişken zamanlı pekiştirece geçilebilir. Sonrasında ise pekiştireç/ödül kaldırılabilir.
Artan zamanlı pekiştirme, pekiştirecin verildiği zaman aralığından sonra pekiştirecin verilme zamanı sistematik bir şekilde artırılır.
Azalan zamanlı pekiştirme, pekiştirecin verildiği zaman aralığından sonra pekiştirecin verilme zamanı sistematik bir şekilde azaltılır.
b. Orana Göre Pekiştirme
Sabit oranlı Pekiştirme, belli sayıda davranıştan sonra pekiştireç verilir. Her gün 10 sayfa kitap okumaya bir oyun oynamak gibi.
Değişken oranlı pekiştirme, çocuğa farklı sayıda davranıştan sonra pekiştireç verilir. Ger gün 10 sayfa kitap okuması gereken çocuk, her gün 10 sayfa kitap okuyunca bazen 2, bazen 4 günde bir pekiştireç almasıdır.
Artan Oranlı Pekiştireç, çocuk sabit oranlı pekiştireçle pekiştirme aldıktan sonra, pekiştirecin oranı artırılır. Mesela istendik davranışlar sergilendiğinde önce her davranış pekiştirilir. Daha sonra her üç davranışta bir, sonra her beş davranışta bir pekiştireç verilebilir.
Azalan oranlı pekiştireç, önce sabit oranlı tarifeye göre pekiştireç verilir. Daha sonra pekiştirme için gereken tepki sayısı azaltılır.
ADNAN KALKAN
PSİKOTRAPİST
AİLE EĞİTİM DANIŞMANI
