~~Eğitimde denetim anlayışı, yönetime ilişkin yaklaşım ve kuramlara uygun bir değişim ve gelişim göstermiştir(Aydın, 2013: s.4).

Eğitim ve okul sisteminde denetimin gerekliliği bütün yazarlar tarafından vurgulanmıştır. Aydın’a göre; (2014) okul sistemi, diğer toplumsal sistemlerle etkileşim içinde; denetim süreci de, öğrenci başarısını iyileştirmeye yardım konusunda aracılık eden bir işlev görmektedir. Denetim bireyler ve gruplarla birlikte çalışmayı içerir.

Aydın; denetimi gerekli kılan unsurlardan ilkini; örgütün güç kaybetmesini önlemek, diğerini ise; denetimin kontrol etmekten öte geliştirme odaklı bir işlev görmek olarak açıklamaktadır. Bu açıdan bakıldığında, öğretimin denetimi ve geliştirilmesi eğitim sisteminin amaçlarına ulaşmasında en gerekli unsurlardan biri haline gelmiştir.

Eğitim denetimi ile ilgili olarak, 18 Aralık 2014 tarihinde Bilkent, Ankara, TED Üniversiteleri ve Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğünün işbirliği ile Ankara Bilkent Üniversitesinde  gerçekleştirilen, “Geçmişten Geleceğe Eğitim Denetimi ve Müfettişlik Paneli”; amacı, sistemin kaynaklarını amaçlarına uygun biçimde kullanabilme düzeyini kararlaştırmak, sistemin çeşitli nedenlerle güç yitimini önlemek ve sistemi geliştirmek olan denetim sürecini enine boyuna mercek altına aldı (Eğitimmevzuat.com, 2014).

Panel boyunca yapılan sunumlar ve tartışmalar sonunda yayınlanan sonuç bildirgesinde önemli konular kayıt altına alındı. Bu sonuçlardan bazılarını paylaşmak istiyoruz;

• Geleneksel denetim anlayışı, kendisini sadece sistemdeki kusur ve aksaklıkları ortaya koyma ve bunları ilgili birimlere duyurmakla kısıtlı tutmuştur. Oysa çağdaş denetim anlayışında durum saptama, değerlendirme ve geliştirme süreçlerinin işletilmesi sağlanmıştır. Bu bağlamda kontrol edici anlayış, geliştirme anlayışına dönüşmelidir.

• Ülkemizde uygulanan denetim modeli, ihtiyaç odaklı olmaktan çok standart değerlendirme odaklıdır. Performansı yeterli olsun olmasın bütün kurum ve kişiler aynı standart süre ve biçimde değerlendirilmektedir. Oysa müfettişler, yardım ve katkılarına daha fazla gereksinim duyan kurum ve kişilere daha fazla zaman ayırabilmelidirler. Bu durumda gelişimsel ve farklılaştırılmış denetim modellerinin eğitim sistemimizde ciddi olarak yeni bir natif olarak görülmesi gerekmektedir.

• Ülkemizde denetim anlayışı halen sonuç değerlendirme odaklıdır. Oysa dünyadaki eğilim süreç değerlendirme yaklaşımına daha yakındır. İyi bir süreç değerlendirme etkinliği, zaten iyi bir sonuç değerlendirmeyi de beraberinde getirecektir.

• Ülkemizde müfettişler halen çalışanlara korku salan, otorite figürleri olarak algılanmakta ve bu da denetimin geliştirme odaklı, karşılıklı işbirliğine dayanan, sürece yayılmış bir etkinlik alanı olmasını engellemektedir. Bu anlamda müfettişlerin liderlik özellikleri geliştirilmelidir.

• Türk Eğitim Sisteminde denetim, genellikle yönetim ağırlıklı bir işlev olarak ele alınmış ve deneticiler “eğitim programları” ve “öğretim” konularında yeterli etkinliği gösterememiştir. Elbette denetim, yönetim süreçleri içinde çok önemli bir yer tutmakta ve bir sistemin yönetiminde kritik bir rol oynamaktadır. Ancak eğitim sisteminin denetimi, deneticilerin program ve öğretim boyutlarında kendilerini daha fazla geliştirmelerini gerektirmektedir.

• Eğitim sisteminin sadece belirli birimlerinde değil tüm sistemde ölçülebilir sonuçlara ulaşmak veri kullanımına bağlıdır. Bu yapılmadığında, yöneticiler verdikleri kararların farklı boyutlarını gözden kaçırıp sistemin tıkanmasına yol açabilir. Tıkanıklıkların doğru teşhisi ve verimin artırılması için nesnel verilerin kullanıldığı, bilimsel yöntemlerden faydalanmak kaçınılmazdır. Bu sayede eğitim sisteminde kararlar verilere dayalı alınır ve planlanan iyileşmeler gerçekleşir. Eğitim sisteminin temelini veriler, ölçümler ve bilgi yönetim sistemleri oluşturmalıdır. Verilere dayalı karar verme alışkanlığını edinmiş bir bakanlık, gelecekteki kararların bile simülasyonunu yapıp hatadan uzaklaşabilir.

• Gelişmiş ülkelerde maarif müfettişi seçilirken ilan, başvuru, eleme, mülakat ve atama yönetmeleri ardışık olarak kullanılmaktadır. Müfettiş adaylarında ise öğretmenlikte geçirilen süre, başarılı öğretmenlik deneyimi, başarılı okul müdürlüğü yapmış olmak, üst düzey beceri ve yeterliklere sahip olmak, temel müfettişlik eğitimini almış olmak gibi özellikler aranmaktadır. Ülkemizde de müfettiş seçim, eğitim ve atama ölçütleri uluslararası standartlara uygun hale getirilmelidir.

• Eğitim sisteminde mesleki yardım ve iş başında yetiştirme görevleri bakımından bir danışman ve rehber olması beklenen müfettişlerin, denetim hizmetlerinin yanı sıra inceleme ve soruşturma işlerini de yürütmeleri, onların mesleki yardımda bulunmalarını ve işbirliği için gerekli güven ortamının oluşmasını güçleştirmektedir. Denetimde istenmeyen durum olarak ifade edilebilecek bu durumdan kurtulmanın yolu ise, maarif müfettişlerini yönetsel ve eğitsel olmak üzere gereksinime göre iki gruba ayırarak yetiştirip istihdam etmektir.

• Yönetsel (idari) denetmenler, genel olarak okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görevlerini yapıp yapmadıkları, okul binalarının ve öğretim araç ve gereçlerinin yeterli olup, olmadığı, öğrencilerin okula devam durumları gibi işleri denetlemek, gerekli durumlarda inceleme ve soruşturma yaparak sonuçları ilgililere bildirmekle yükümlü olmalıdırlar.

• Eğitsel (rehber) denetmenlerin görevi okul yöneticileri ve öğretmenlerin sadece kusur ve eksikliklerini bulup ilgililere bildirmek olmayıp, bu kusur ve eksiklikleri düzeltmek için bir çaba içine girmek, onlara yeni, çağdaş öğretim yöntem ve tekniklerini tanıtmak ve uygulamalarına rehberlik etmektir.

Bu tespitler, ülkemizdeki denetim sisteminin sorunlarının fotoğrafını çekmesi açısından oldukça önemli. Önümüzdeki süreçte öğretimde denetimin, durum saptama, değerlendirme ve geliştirme süreçlerini derinleştirecek şekilde bir gelişim göstermesi, eğitim sisteminin gelişmesi ve ileri gitmesi açısından hayati önem taşıyacaktır.


Kaynaklar

Aydın, İ.(2013) Öğretimde Denetim. Pegem Akademi. Ankara

Eğitimmevzuat.com, (2014) http://www.egitimmevzuat.com/index.php/Aciklamalar/gecmten-gelecee-etm-denetm-ve-muefettlk-panel-sonuc-bldrges.html Erişim Tarihi: 11.01.2015)