Her 23 Nisan’da, seçilen öğrencinin eğitimine devam ettiği okuluyla gündeme gelen “Türkiye Öğrenci Meclisi” ve “Türkiye Öğrenci Meclisi Başkanlığı” kavramları, gündeme geliş şekli ile asıl işlevinden uzak bir görünüm arz ediyor.

Oysa derslerde izlenen öğrenci merkezli eğitimin yanı sıra ders dışı etkinlikler de önemlidir. Buradan yola çıkılarak Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı ile MEB arasında yapılan bir protokolle “Demokrasi Eğitimi ve Okul Meclisleri Projesi” hazırlanmış; okullarda demokrasi bilincini geliştirici, uygulanabilir etkinlikler plânlanmış ve bu plânlamada, Okul Öğrenci Meclisi, İl Öğrenci Meclisi, Türkiye Öğrenci Meclislerinin oluşturulması, demokrasi eğitiminde önemli bir adım olarak ön görülmüştür. (Şişman, Güleş ve Dönmez 2010)

Türkiye Öğrenci Meclisinin oluşumu ve işleyişi, Milli Eğitim Bakanlığı Demokrasi Eğitimi ve Okul Meclisleri Yönergesiyle belirlenmiş. Yönergenin amacı, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı İlköğretim ve orta öğretim kurumlarında Okul Öğrenci Meclislerinin kuruluş ve işleyişine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.

Yönergenin 5.maddesine göre projenin amacı, Cumhuriyetimizin demokrasi ile güçlendirilmesi; öğrencilerimizde yerleşik bir demokrasi kültürünün oluşturulması, hoşgörü ve çoğulculuk bilincinin geliştirilmesi, kendi kültürünü özümsemiş, millî ve manevî değerlere bağlı, evrensel değerleri benimseyen nesillerin yetiştirilmesi; öğrencilere seçme, seçilme ve oy kullanma kültürünün kazandırılması; katılımcı olma, iletişim kurabilme, demokratik liderliği benimseyebilme ve kamuoyu oluşturabilme becerilerinin kazandırılmasıdır. (http://mevzuat.meb.gov.tr)

Bu amaçlar çerçevesinde okul meclislerinin seçimi ve oluşumu yönergenin 26.maddesine göre şu şekilde belirlenmiş; “Okul öğrenci meclisi, her şubenin kendi içinden seçeceği bir temsilcinin katılımından meydana gelir. Birleştirilmiş sınıflarda birinci sınıflar hariç bütün öğrenciler meclis üyesi olarak kabul edilir. Okul öğrenci meclisi başkanlık divanı seçimi, okuldaki seçmen öğrencilerin oylarıyla yapılır. Başkanlık divanına yalnız okul öğrenci meclisine seçilmiş sınıf temsilcileri aday olabilir. Seçimler, hazırlanacak listeler üzerinden bu Yönergenin 31'inci maddesine göre yapılır. Okullar, okul öğrenci meclisleriyle ilgili iş ve işlemleri ekim ayı içinde tamamlayacak şekilde planlar ve uygularlar.”

İl öğrenci meclisi, yönergenin 27. ve 29.maddelerine göre ildeki ilçe temsilcilerinden; Türkiye öğrenci meclisi ise il öğrenci meclisi başkanlarından oluşur. Yönergenin 32.maddesine göre ise, okul öğrenci meclisi iki ayda bir, il öğrenci meclisi her yarıyılda en az bir defa, Türkiye öğrenci meclisi Millî Egemenlik Haftasında toplanır. Bayram günleri ile belirli gün ve haftalara ilişkin konularda meclis özel gündemle toplanabilir. Meclis, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla karar alınır. Ayrıca, meclisler yönergedeki usullere göre olağanüstü de toplanarak çalışmalarını sürdürebilir.

Demokrasi, yaşamadan öğrenilemez. Demokrasi adına öğretilmeye çalışılan değer ve ilkeleri, bireysel ve sosyal yaşamlarında deneme ve uygulama imkânı bulmayan bireylerin, gerçek anlamda demokrat bireyler olması beklenemez. Bu nedenle demokratik hayat tarzının okullarda yaşanılır hâle getirilmesinin bir zorunluluk olduğundan söz edilebilir. Çünkü okul, bir anlamda eğitim yaşantılarının merkezidir. Okuldaki öğrenme süreci, çok boyutlu bir yaşantıya dönüştürülmedikçe, gençlere demokrasiyi öğretmede istenilen başarı elde edilmeyecektir. (Şişman, Güleş ve Dönmez 2010)

Peki, Eylül 2004 tarihinden bu yana uygulanmakta olan ve okullarımızda demokrasi bilincinin gelişmesi ve demokratik bir okul kültürünün oluşması için kurgulanan “Okul Meclisleri Projesi” beklenen işlevini yerine getiriyor mu?

Bu konuda, Ondokuz Mayıs Üniversitesi öğretim üyeleri Mehmet Nuri GÖMLEKSİZ, Ayşe Ülkü KAN ve Elif CÜRO tarafından yapılan nadir araştırmalardan biri olan, “İlköğretimde Demokrasi Eğitimine Bir Örnek: Okul Öğrenci Meclisleri (Elazığ İli Örneği)” başlığıyla, Elazığ ilinde 245 öğrenci ve 199 öğretmenin katılımıyla gerçekleştirilen araştırma bulgularına bakmak gerekiyor.

Araştırma bulguları dikkate alınarak yapılan değerlendirmeler sonucunda aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.(Gömleksiz ve diğerleri 2010)

-Okul öğrenci meclisi uygulamaları araştırma kapsamındaki öğretmenler ve öğrenciler tarafından etkili bulunmuştur. Her iki grupta yer alan katılımcılar bu uygulamayı daha etkili bulmaktadırlar. Bu durum okul öğrenci meclisi uygulamalarının öğrencilerin kendilerini ifade edebilme ortamı sağlamasına ve bunun da kendilerini memnun ettiği sonucuna bağlanabilir.

-Araştırma kapsamındaki farklı sosyo-ekonomik düzey okullarda öğrenim gören öğrencilerin okul öğrenci meclisi uygulamalarına ortak bakış açısıyla yaklaştıkları ve uygulamaları etkili buldukları sonucuna ulaşılmıştır. Ancak öğrencilerin özellikle kendilerini ilgilendiren toplantılarda söz sahibi olma, seçme, seçilme ve oy verme gibi haklarını kullanma gibi doğrudan kendilerini ifade etmeye dönük hususlarda okullarının sosyo-ekonomik düzeylerine göre görüş farklılıklarının bulunduğu ortaya çıkmıştır. Sosyoekonomik düzey düştükçe söz konusu durumlara ilişkin olarak okul meclisi uygulamasının etkililiği daha fazla vurgulanmıştır

. -Araştırmaya kapsamındaki öğretmenlerin ise okulların sosyo-ekonomik durumları fark etmeksizin bu uygulamayı oldukça etkili buldukları ortaya çıkmıştır. -Okul öğrenci meclislerinin öğrenci–öğretmen arasında olumlu iletişim kanallarının gelişmesine katkıda bulunduğu sonucu ele edilmiştir. -Okul öğrenci meclisi uygulamaları ile öğrencilerin karar süreçlerine katılma fırsatlarını elde ederek, çeşitli konularda söz hakkı elde etme ve bunu kullanma şansını elde ettikleri araştırma ile belirlenen bir başka durum olmuştur.

-Okul öğrenci meclisi uygulamalarının hem öğrencilerin kendileri arasında hem de öğrencilerle öğretmenler arasında işbirliği içinde olmayı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmacılar, bu sonuçlar ışığında aşağıdaki önerilerde bulunulmaktadır: (Gömleksiz ve diğerleri 2010)

-Okul öğrenci meclislerinin öğrencilerde demokratik kültür ve demokrasi bilincinin gelişmesine olumlu yönde katkıda bulunduğu dikkate alınacak olunursa, bu sürece katkıyı sağlama çerçevesinde, okul öğrenci meclisi uygulamalarının yanı sıra, vatandaşlık, demokrasi ve insan hakları eğitimiyle ilgili derslerin içerikleri sürekli güncelleştirilip, zenginleştirilerek günün koşullarına uyumları sağlanmalıdır. Bu durum etkili okul öğrenci meclisi uygulamalarına pratik boyutun yanı sıra teorik açıdan da destekleyici bir katkı sunacaktır.

-Öğrenci meclisi çalışmaları öğrencilerde demokrasi bilincinin geliştirilmesine katkıda bulunacak etkinlikleri içermektedir. Bu etkinliklerin çeşitlendirilmesi demokrasi bilincinin ve demokratik kültürün geliştirilmesi noktasında destekleyici bir işlev görecektir.

-Okul öğrenci meclisi uygulamalarına ilişkin olarak olumlu sonuçlara ulaşılmıştır. Ancak bunun devam eden bir süreç olduğu dikkate alınırsa, uygulamanın sürekli izlenerek zaman içinde meydana gelebilecek muhtemel aksaklık ve eksikliklerin belirlenmesine gidilmeli ve meclis uygulamalarının etkili biçimde sürdürülmesinde devamlılık sağlanmalıdır.

Araştırmayla, hem öğretmenlerin hem de öğrencilerin okul öğrenci meclisi uygulamalarını etkili ve yararlı buldukları belirlenmiştir. Hem öğretmen hem de öğrenci görüşlerinin olumlu olduğu ortaya çıkmıştır. Buna bağlı olarak okulda demokrasi uygulamalarının en önemli öznesi olan okul öğrenci meclisi uygulamalarının derinleştirilerek, Türkiye öğrenci temsilcisinin kimliği ve yaptığı konuşmayla gündeme gelmesine bakmaksızın, devam ettirilmesi gerekmektedir.

Okul öğrenci meclisleri projesi, bütün öğrenci, öğretmen ve eğitim yöneticilerimiz tarafından yönergeye uygun olarak uygulanmalı ve demokratik okul hedefinin en önemli kilometre taşlarını döşemeye devam etmelidir.

-http://mevzuat.meb.gov.tr/html/2564_0.html

-M.Şişman, H.Güleş, A.Dönmez 2010 http://sosyaldergi.usak.edu.tr/Makaleler/1942633973_201001makale10.

- M. N. GÖMLEKSİZ, A.Ü. KAN ve E. CÜRO Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2010, 29 (2), 123-146